Cao Văn Quyền
Càng về những ngày cuối năm xứ Bắc càng lạnh. Ngồi nói chuyện với nhau thôi mà khói từ miệng phả ra phà phà. Người xuýt xoa kêu trời vì lạnh quá! Người lại thích thú vì lần đầu tiên được trải nghiệm mùa lạnh ở xứ Bắc. Tan làm. Bạn kéo rủ ra quán nước bà cụ trước công ty, uống chén trà cho ấm bụng. Đúng ngay sở thích của mình, tôi gật đầu đồng ý. Quán nước của bà cụ mọc lên tự phát cạnh gốc đa, khi tôi vào công ty đã thấy bà ngồi ở đó rồi. Nghe đâu, bà bán nước đã có thâm niên trên ba mươi năm có lẻ. Người xứ Bắc thường lê la những quán vỉa hè, ngồi bên nhau uống chén nước, dăm ba điếu thuốc hàn huyên chuyện trò. Phần đông là dân lao động bình dân, người làm ít tiền, học sinh, sinh viên, cũng có một số người vì sở thích mà đến. Mùa đông, quán nước của bà có thêm một bếp lửa tự chế. Củi nhóm là những thanh gỗ bà lượm lặt công trình cạnh bên, những cành cây khô xung quanh phố rớt xuống. Lâu lâu bà còn phục vụ khách bằng những bắp ngô, khoai nướng tại chỗ. Khi nhìn những lọn khói từ bếp lửa của bà bay lên chờn vờn trắng xóa, tôi nói với bạn nhớ khói quá. Bạn vội mỉm cười, nhớ chi lạ lùng, nhớ gì không nhớ lại nhớ khói.
Tôi luôn có cảm giác nhớ rất nhớ những gì thuộc về ấu thơ, gia đình và về mảnh đất miền Trung thân thương quê mình. Mỗi bận mùa đông về, tiết trời lạnh không kém xứ Bắc là bao nhiêu. Những cơn bấc gợi tôi nhớ tới mùa đốt đồng ở quê. Rơm, rạ, thân cây ngô, cỏ dại được người dân vun lại thành từng đống đốt lấy tro. Bố nói nhờ số tro tàn ấy mà cây lúa vụ kế tươi tốt hơn không ngờ. Thật lạ, giữa bao la là khói tôi lại không thấy ngột ngạt mà cứ hít hà mãi không thôi. Cái mùi khói đồng lạ lắm. Thơm thơm của rơm rạ, của thân cây ngô quyện mùi ngai ngái của đất. Tôi cũng không thể định hình được đó là mùi gì nữa. Cứ biết rằng rất thích. Vậy nên, mùa đốt đồng nào tôi cũng phải theo mẹ ra đồng cho bằng được.
Khi đến tuổi chăn trâu, tôi được tự do trên cánh đồng làng, tự do băng qua những mùa khói cùng đám bạn. Ấu thơ tôi đẹp như một câu chuyện cổ tích có hậu. Chúng tôi làm xiếc trên những đống lửa be bé sắp tàn, nhảy huỳnh huỵch từ vuông ruộng này sang vuông ruộng khác. Sức tưởng tượng của tuổi ấu thơ phong phú, đứa nào cũng nghĩ rằng mình là siêu nhân, đang tung hoành giữa bầu trời lộng gió và những ngọn khói đốt đồng. Tiện sẵn lửa giữa đồng, cả bọn kéo nhau xuống bãi mót khoai, mót ngô nướng ăn. Chờ mãi, chờ đến khi nước dãi thèm thuồng rớt xuống, cũng tới lúc khoai, ngô chín. Bữa tiệc giữa đồng được bầy ra. Chao ôi, ngon hết sẩy! Ăn tới mẩu cuối cùng vẫn còn thèm thuồng. Cả bọn hẹn nhau ngày mai, mùa đốt đồng lại tiếp tục.
Những ngày cuối năm, dù bận rộn cỡ nào mẹ cũng vun vén ngõ vườn sạch sẽ. Bắt đầu từ khu vườn rộng thênh thang với hàng trăm loại cây trái. Vườn rộng, mình mẹ làm mãi cỏ vẫn không hết. Xong đám đất chỗ này, chỗ khác cỏ lại mọc lên. Đám cỏ dại nhiều khi làm cho cái đầu của tôi phát điên lên được. Thương mẹ sớm hôm, mồ hôi rịn ướt cả tấm áo sòng. Tôi vẫn thường phụ mẹ gom cỏ lại thành đống, lá khô rồi châm lửa đốt. Nếu như khói đồng có cái mênh mang diệu vợi của mùi rơm, rạ, mùi thóc lép cháy khét thả vào không gian đồng quê thơm mùi bùn ngấu thì mùi cỏ, lá vườn lại có một hương thơm đặc biệt. Trong giữa hương thơm của mùi còn có tí tách lá khô cháy đượm. Con ngõ nhỏ sau khi dọn dẹp thì dường như thênh thang hơn bội phần.
Và sau cùng là khói Tết. Khói Tết bập bùng từ chiều hăm tám cho tới cuối ngày ba mươi. Bố nhóm bếp, bắc nồi bánh chưng. Vì là nồi bánh quá to nên không thể bắc trong bếp, bố chọn một góc vườn nơi rộng rãi nhất, không có cây để bắc bếp. Ụn trấu mẹ đi xát gạo về để dành ún quanh bếp, rồi củi gộc được chất vào. Lửa bén dần, những lọn khói đặc quánh bay lên trời rồi tan vào hư không khi ngọn lửa bùng cháy mạnh mẽ. Khói Tết lẫn trong mùi Tết, mùi của thực mà ảo, thực mà mộng, mùi của cơn đói cồn cào, của cỗ Tết ngày mai, của khoanh bánh đang đợi bố cắt vào mâm cơm chiều Ba Mươi. Khói Tết hòa quyện cùng hơi khói nồi bánh chưng khi bố vớt, chêm thêm nước. Bên chái bếp nhỏ bên hông nhà, mẹ tỉ mẩn sên mứt, rang hạt dưa, hạt bí, đóng gói, cho vào lọ chuẩn bị cho ngày mai Tết đến sao mà thân thương đến lạ. Cái mùi khói của ngày Ba Mươi theo mình đi suốt cuộc đời như một niềm hạnh phúc hư ảo mà có thực trong đời.
