Huy Khánh

Tục làm vía hay còn gọi là hăng vắn - buộc cổ chỉ tay là một trong những  tập tục thiêng liêng đầy ý nghĩa của đồng bào người Thái nói chung và người Thái miền Tây xứ Nghệ nói riêng.

Người Thái quan niệm, con người có hai phần: Phần xác và phần hồn tức là vía. Thể xác con người sống được là do có hồn vía.        Hồn vía là lực lượng siêu linh, ngụ trong cơ thể con người, nhưng hồn vía cũng là “cái bóng”, là con người thứ hai, có thể tách ra khỏi cơ thể để phiêu diêu đâu đó trong mường Đất.

Thầy mo đang làm lễ buộc vía tại một gia đình người Thái ở Nghệ An

Theo quan niệm của người Thái, từ khi sinh ra đến khi trở về với cát bụi, một người Thái phải ít nhất hai lần được làm vía. Ngoài ra, người ta còn làm vía khi ốm đau bệnh tật, khi đi xa trở về, khi bị tai nạn; làm vía cho phụ nữ khi sinh, làm vía cho cô gái trước khi về nhà chồng, hay làm vía cho con cháu khi năm hết tết đến… Việc làm vía mục đích cầu mong cho người ốm đau, bệnh tật, gặp tai nạn, đi xa nhà lâu ngày, hoặc con dâu về nhà chồng, trẻ em mới sinh, mừng khách quý đến chơi nhà, mừng tuổi già cha mẹ… được dồi dào sức khoẻ, an lành, hạnh phúc. Mỗi lý do đều có mục đích làm vía riêng, tùy vào sự việc mà tổ chức làm vía to hay nhỏ.

Mâm cỗ làm vía to hay nhỏ tùy vào mục đích làm vía, hoàn cảnh gia đình, nhưng gồm có thủ, mông, đùi, thịt, lòng (lợn, gà), xôi, rượu… sau đó thầy mo đọc bài cúng, nội dung bài cúng “Hăng vắn” cầu mong mọi sự tốt đẹp đến với mọi người và người được làm vía. Cúng lễ xong, thầy mo lần lượt buộc chỉ tay cho các thành viên tham dự.

Sau nghi lễ, thầy mo buộc chỉ cổ tay cho các thành viên trong gia đình

Trong tục làm vía, vật có ý nghĩa hết sức quan trọng là cái áo của người được làm vía. Người ta cho rằng áo là vật tượng trưng cho con người và hồn vía sẽ theo cái áo đó mà trở về với thể xác của nó. Tục làm vía đã tồn tại trong đời sống đồng bào dân tộc Thái từ rất lâu. Làm vía thực chất là việc anh em họ hàng động viên, khích lệ người được làm vía để họ phấn chấn, vui vẻ vượt qua những tai ương trong cuộc sống, là cách cộng đồng thể hiện sự quan tâm đến một cá nhân nào đó theo tinh thần “mọi người vì một người”. Gạt đi những hủ tục còn ít nhiều rơi rớt, phần tốt đẹp của phong tục này chính là sự cố kết cộng đồng, buổi làm vía là nơi mọi người gặp nhau, chuyện trò, thắt chặt hơn tình cảm anh em, tình cảm xóm giềng.