|
|
Phan Sào Nam và hát đối dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh
Chúng ta từng biết đến Phan Bội Châu là một nhà yêu nước kiệt xuất của nửa đầu thế kỷ XX, ông như một Thiên sứ, một đấng xả thân cho nền tự do độc lập của dân tộc Việt Nam. Ông là một nhà bác học với nhiều trứ tác về khoa học xã hội và nhân văn, mà tác phẩm của ông vẫn còn tỏa sáng muôn đời, vẫn còn đó những giá trị thời sự nóng hổi, vẫn như những dẫn đường cho sự kiến tạo và tăng trưởng của Tổ quốc Việt Nam, cho dù thể chế là thế nào đi chăng nữa! Nhưng trước khi ông là Phan Tiên sinh, Phan Bội Châu...thì ông là Phan Sào Nam., một con người của xứ Nghệ, một chàng trai Nghệ đa tài đa tình và đầy ắp những tài hoa dân gian nơi ruộng đồng, dân giã và nghịch ngợm.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Một ông quan say mê nghề dạy học
Trần Đình Phong (1843 - 1919) tự là Úy Khanh, hiệu là Mã Sơn sinh ra tại làng Yên Mã xã Thanh Khê, tổng Quỳ Trạch nay thuộc xã Mã Thành, huyện Yên Thành tỉnh Nghệ An. Ông là con trai thứ ba của cụ Trần Đình Kiều và bà Nguyễn Thị Bình. Thuở nhỏ ông còn có tên là Bằng và sớm thể hiện là cậu bé thông minh và là người có ý chí nghị lực. Tuy nhiên qua hai kỳ thi hương năm Mậu Thìn (1868) và năm Canh Ngọ (1870) ông chỉ đỗ tú tài và mang danh Tú kép. Nhưng là người có ý chí tiến thủ và truyền thống hiếu học của gia đình cùng sự động viên giúp đỡ của thầy giáo Bùi Huy Chân, một nhà nho thông minh và đức độ, ông vẫn say mê đọc sách dùi mai kinh sử và khoa Bính Tý (1876) đã đỗ cử nhân rồi ba năm sau Triều đình lại mở ân khoa Kỷ Mão (1879) ông đã đỗ tam giáp tiến sĩ đồng xuất thân.
|
|
|
|
Nguyễn Cảnh Chân - Nguyễn Cảnh Dị
Nguyễn Cảnh Chân (1355-1409) và Nguyễn Cảnh Dị (?-1414), hai cha con đều là danh tướng chống quân Minh cuối đời nhà Hồ và đời Hậu Trần, người làng Ngọc Sơn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Cuối thời nhà Trần, Nguyễn Cảnh Chân làm An phủ sứ Hóa Châu (Thừa Thiên Huế), năm 1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần lập ra nhà Hồ.
|
|
|
|
GS. Phong Lê - Một nhà khoa học, một nhà giáo
Dù đã có hàng chục cuộc trò chuyện với GS. Phong Lê trong 10 năm qua, nhưng viết về ông quả thật rất khó. Khó thứ nhất là sự khác biệt về chuyên môn. GS. Phong Lê chuyên nghiên cứu về văn học còn với tôi thì chẳng có chút hiểu biết gì về lĩnh vực này. Khó thứ hai là tuổi tác và trải nghiệm. Tuổi đời và trải nghiệm của tôi thua ông gần nửa thế kỷ, lại trong hoàn cảnh lịch sử xã hội hoàn toàn khác nhau. Nên viết về cuộc đời của ông tôi cũng không đủ sức làm. Khó thứ ba là có nhiều người đã viết về ông. Đó là những người đồng nghiệp, bạn bè, học trò… và họ viết trên hầu hết các phương diện từ những đóng góp về chuyên môn của ông, về các kỷ niệm hay những câu chuyện mà họ được chứng kiến, được trải nghiệm cùng với GS. Phong Lê(1). Thành ra lần lữa mãi bao năm vẫn không nghĩ ra mình nên viết gì. Nhưng rồi trước khi rời đất Hà Thành để về quê, tôi được GS. Phong Lê và gia đình tin tưởng bàn giao toàn bộ khối tài liệu đồ sộ về lịch sử cuộc đời của ông để đưa về lưu giữ tại Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam. Nhân dịp GS. Phong Lê tròn 80 tuổi, xin được mạn phép giới thiệu thêm về bộ sưu tập tài liệu quý giá đang được lưu giữ tại Trung tâm Di sản các nhà khoa học, nhất là quá trình lưu giữ tài liệu suốt gần 60 năm qua của ông cũng như những trăn trở trước khi bàn giao nó lại cho nơi khác.
|
|
|
|
Nguyễn Cảnh Chân - Nguyễn Cảnh Dị
Nguyễn Cảnh Chân (1355-1409) và Nguyễn Cảnh Dị (?-1414), hai cha con đều là danh tướng chống quân Minh cuối đời nhà Hồ và đời Hậu Trần, người làng Ngọc Sơn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Cuối thời nhà Trần, Nguyễn Cảnh Chân làm An phủ sứ Hóa Châu (Thừa Thiên Huế), năm 1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần lập ra nhà Hồ.
|
|
|
|
Nhạc sĩ An Thuyên- Người con của dòng sông Mai
Nhạc sỹ An Thuyên tên đầy đủ là Nguyễn An Thuyên. Ông sinh ra bên dòng sông Mai thơ mộng thuộc xã Mai Hùng, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An; nay là phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai. Xã Mai Hùng phía Nam dòng Mai Giang, có bến đò Dị Nậu, Kim Lung nơi có nhiều kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ hai anh em Ngọc Dương và An Thuyên. Khi cuộc chiến tranh bằng không quân của giặc Mỹ xẩy ra ác liệt, gia đình An Thuyên đã di dân lên xã Quỳnh Thắng. Như có duyên kỳ ngộ, tại quê hương mới Quỳnh Thắng, cậu bé An Thuyên cũng được uống nước, tắm mát, vẫy vùng trên dòng sông Mai về phía thượng nguồn và có bến Nghè, có đò ngang hàng ngày chở khách sang hai bờ Bắc Nam và sau đó là chiếc cầu tre vắt vẻo qua sông.
|
|
|
|
Trần Đình Quán - Người yêu nước và nghệ sỹ nhiếp ảnh đầu tiên của xứ Nghệ
Danh nhân Tiến sỹ Trần Đình Phong (1843 - 1909) có tới mười mấy người con, tuyệt đại bộ phận là những người hoạt động chính trị xã hội nổi tiếng và thành đạt. Nhưng, ít ai biết rằng người con trai thứ sáu của cụ là Trần Đình Quán lại làm nghề nhiếp ảnh. Tuy nhiên, vượt lên trên khuôn khổ một người thợ ảnh, Trần Đình Quán đã trở thành một nghệ sỹ nhiếp ảnh đầu tiên, tài danh của xứ Nghệ, những tác phẩm của ông có giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật hết sức to lớn và sâu sắc.
|
|
|
|
Tiến sĩ Trần Đình Phong với nền giáo dục, khoa bảng ở Quảng Nam
Quảng Nam dưới thời triều Nguyễn nổi lên là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi sản sinh ra các bậc chí sĩ yêu nước kiệt xuất như Phan Châu Trinh, Trần Cao Vân, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Khoáng,… là xứ có truyền thống cần cù, hiếu học được người đời xướng tên “Ngũ phụng tề phi”(1). Để có được những thành quả, danh trạng như vậy cơ yếu vẫn là sự nỗ lực, cố gắng vươn lên của các bậc hiền tài, nhưng cũng phải kể đến những bậc hiền triết, những người đã có công đưa đò, dạy dỗ, vun trồng, dẫn lối họ đến bến bờ của thành công. Người mà chúng tôi muốn nói đến ở đây là Tiến sĩ Trần Đình Phong. Trần Đình Phong tuy không sinh ra tại Quảng Nam nhưng sự nghiệp, công danh, cống hiến của ông gắn liền với vùng đất xứ Quảng. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi muốn tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp của Tiến sĩ Trần Đình Phong, đặc biệt là những đóng góp to lớn cho giáo dục, khoa bảng tại Quảng Nam trong thời gian ông được cử làm Đốc học tại đây.
|
|
|
|
|
|
1
2
|
|
|
|
